TANGGAL 16 September 1963, maka lahirlah sebuah negara baharu bernama Malaysia.
Ia merupakan detik paling bersejarah yang memperlihatkan penyatuan Persekutuan Tanah Melayu bersama Sabah, Sarawak dan Singapura.
Penyatuan itu bermula selepas Perdana Menteri Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj mencadangkannya pada 27 Mei, 1961 disusuli Mesyuarat Persatuan Parlimen KOMANWEL Cawangan Tanah Melayu di Singapura pada 23 Julai yang memutuskan penubuhan Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia yang dipengerusikan Tun Mohammad Fuad Stephens.
Penyatuan dan kerjasama kerjasama itu perlu diadakan terutamanya untuk menyekat pengaruh komunis yang semakin ketara yang boleh menggugat kestabilan politik serantau.
Pendirian kerajaan ini adalah berdasarkan kepada perkembangan politik di Singapura yang memperlihatkan peningkatan pengaruh golongan kiri.
Di samping itu, gagasan ini bertujuan mengimbangi jumlah penduduk, meningkatkan kemajuan ekonomi dan mempercepat proses kemerdekaan bagi Singapura, Brunei, Borneo Utara (Sabah) dan Sarawak.
- KRONOLOGI PEMBENTUKAN MALAYSIA
Idea persekutuan wilayah jajahan British di Asia Tenggara telah dimulakan seawal 1 Mei, 1948 oleh Komisioner Jeneral United Kingdom di Asia Tenggara Malcom Macdonald.
Di Borneo, British cuba mencari penyelesaian yang boleh dilaksanakan dengan memupuk pembentukan Persekutuan Borneo Utara dari tahun 1957 hingga 1960.
Bagaimanapun usaha itu gagal apabila bangkitnya parti berhaluan kiri Parti Rakyat Brunei, selain isu meningkatnya pergerakan komunis di Sarawak yang diketuai Parti Komunis Kalimantan Utara atau Organisasi Komunis Klandestin.
Sehubungan itu, idea untuk mewujudkan persekutuan yang lebih besar telah dihidupkan semula apabila ancaman komunis di Singapura semakin menjadi-jadi di bawah kepimpinan parti baharu Barisan Sosialis.
Bagi menentang ancaman komunis di Singapura, kerajaan British mahu penggabungan antara Persekutuan Tanah Melayu dan pihak bukan komunis iaitu Parti Tindakan Rakyat (PAP) yang menguasai Singapura ketika itu.
Kemudian, Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj merancang untuk membawa masuk wilayah Borneo Utara meliputi Sabah, Sarawak dan Brunei.
Ekoran daripada itu, sejarah Pembentukan Malaysia bermula dengan:
- 27 MEI, 1961
Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj, Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu buat pertama kalinya menyuarakan cadangan penubuhan Malaysia semasa berucap pada wartawan asing di Hotel Adelphi, Singapura.
Memetik ucapan beliau, "Malaya (Persekutuan Tanah Melayu) hari ini sebagai sebuah negara yang menyedari bahawa ia tidak boleh berdiri sendiri secara berasingan, lebih awal atau lebih lama Malaya sepatutnya mempunyai pemahaman dengan Britain dan orang-orang Singapura, Borneo Utara, Brunei dan Sarawak. Sudah tiba masanya bagi saya mengatakan sekarang bagaimana pemahaman yang lebih dekat ini dapat dibawa, tetapi tidak dapat dielakkan bahawa kita harus memandang ke arah tujuan ini dan memikirkan suatu rencana di mana wilayah-wilayah ini dapat digabungkan bersama dalam kerjasama politik dan ekonomi."
Beliau turut menerima undangan untuk pergi ke London pada November bagi membincangkan bagaimana menyediakan jalan untuk berunding dengan Wilayah Borneo walaupun perkara itu sebenarnya diutarakan pemimpin politik dan masyarakat di Sarawak.
- 23 JULAI, 1961
Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (MSCC) yang dipengerusikan Donald Stephens ditubuhkan berikutan Persidangan Persatuan Parlimen Komanwel di Singapura.
Jawatankuasa ini ditubuhkan pada Julai 1961 dengan tujuan memberi penerangan kepada penduduk Borneo Utara, Sarawak dan Brunei mengenai penubuhan Malaysia.
Jawatankuasa mengadakan empat kali mesyuarat untuk membincangkan perkara berkaitan penubuhan Malaysia dengan pertemuan pertama diadakan di Sabah pada Ogos 1961, diikuti di Kuching pada Disember 1961 dan kemudian di Kuala Lumpur pada Januari 1962.
Sementara mesyuarat terakhir telah diadakan di Singapura pada Februari 1962.
Dalam mesyuarat terakhir itu, Jawatankuasa bersetuju untuk mengemukakan memorandum kepada Suruhanjaya Cobbold supaya dibuat tinjauan mengenai pandangan penduduk di Sarawak dan Sabah terhadap gagasan Malaysia.
Memorandum yang dipersetujui Jawatankuasa tersebut mengandungi beberapa perkara penting untuk dijadikan asas kepada perlembagaan yang akan dirancang.
Jawatankuasa ini bersetuju supaya perlembagaan Tanah Melayu dijadikan asas kepada perlembagaan Malaysia.
Antara perkara lain dipersetujui tentang perlunya ada sebuah kerajaan Persekutuan yang kuat dan berkuasa dalam hubungan luar, pertahanan dan keselamatan juga mengenai agama Islam diterima sebagai agama rasmi.
- 17 JANUARI, 1962
Suruhanjaya Cobbold telah ditubuhkan bagi meninjau pandangan penduduk negeri-negeri di Borneo Utara (Sabah) dan Sarawak bertujuan memberi kebebasan dan keadilan kepada semua pihak.
Suruhanjaya ini dibentuk hasil perundingan antara kerajaan Persekutuan Tanah Melayu dan Kerajaan British pada November 1961.
Suruhanjaya dianggotai lima ahli yang dipengerusikan bekas gabenor Bank England Lord Cobbold.
Ahli-ahlinya terdiri daripada Dato Wong Pow Nee dan Mohd Ghazali Shafie sebagai wakil kerajaan Persekutuan Tanah Melayu, Sir Anthony Abell dan Sir David Watherston wakil kepada kerajaan British, sementara H.Harris bertindak selaku setiausaha.
Sejak Februari hingga April 1962, Suruhanjaya telah menemui lebih 4,000 orang dan menerima 2,200 memorandum daripada pelbagai pihak daripada parti-parti politik, ahli-ahli Mesyuarat Kerajaan dan Undangan, pembesar-pembesar, anak-anak negeri da pemimpin kaum dan sebagainya.
Hasil daripada laporan menunjukkan sejumlah 80 peratus penduduk Sarawak dan Borneo Utara menyokong kepada penubuhan Malaysia.
Sokongan itu jelas dibuktikan menerusi laporan Suruhanjaya Cobbold yang telah disahkan perwakilan Setiausaha Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB).
Suruhanjaya Cobbold juga mengesyorkan penubuhan Jawatankuasa Antara Kerajaan (IGC), Persekutuan Tanah Melayu ditukar kepada Persekutuan Malaysia, kuasa autonomi dan jaminan khas dalam beberapa perkara diberi kepada Sabah dan Sarawak serta kedudukan istimewa kaum peribumi Sabah dan Sarawak.
Rakyat Sabah dan Sarawak juga mengkaji beberapa tuntutan yang munasabah untuk menjaga kepentingan mereka sebagai Bumiputera sebelum menyertai Malaysia.
Tuntutan ini dikenali 20 Perkara Sabah dan syarat Borneo Utara menyertai Malaysia.
Lanjutan daripada laporan Cobbold tersebut, penubuhan Malaysia akhirnya telah ditetapkan pada tarikh 31 Ogos, 1963 beserta dengan syarat bahawa segala perkara berkaitan perlembagaan telah diselesaikan.
Dalam pada itu, wakil-wakil setiap negeri Borneo dibawa melawat dan melihat sendiri keadaan pentadbiran dan kemajuan yang telah dicapai seperti pembangunan luar bandar, peningkatan taraf pendidikan, kemudahan awam dan kesihatan serta hak-hak keistimewaan kaum Bumiputera.
Berikutan itu sebuah jawatankuasa ditubuhkan pada Ogos 1962 iaitu Jawatankuasa Antara Kerajaan yang juga dikenali sebagai Lansdowne Committee (IGC) bagi melaksanakan tanggungjawab berkaitan perkara perlembagaan yang dapat memelihara kepentingan kedua-dua negeri dalam persekutuan baharu tersebut.
Berikutan itu, sebuah penyata telah dikeluarkan oleh jawatankuasa yang menggariskan cadangan-cadangan perlembagaan berkaitan.
Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu yang sedia ada telah dipersetujui menjadi asas kepada Perlembagaan Malaysia.
Selepas mengadakan mesyuarat dan perbincangan dengan wakil-wakil Borneo Utara, IGC menghasilkan draf '20 Perkara' yang menyentuh kepentingan Borneo Utara dalam Malaysia - 20 Perkara yang menjadi asas kompromi ini membabitkan antaranya bahasa, agama, kewangan, undang-undang, perhidmatan awam, pendidikan, perwakilan dalam parlimen dan imigresen.
Begitu juga dengan Sarawak, kompromi yang dicapai digarap dalam 18 Perkara.
Persefahaman melalui 20 Perkara dan 18 Perkara inilah yang menjadi pengikat dan asas perlindungan kepada hak-hak penduduk Borneo Utara dan Sarawak dalam Malaysia.
- JULAI 1963
Pada Julai 1963, satu perjanjian penting telah ditandatangani di Pejabat Perhubungan Komanwel di Malborough House, London.
Perjanjian Penubuhan Persekutuan Malaysia itu telah ditandatangani wakil-wakil kerajaan British, Persekutuan Tanah Melayu, Sabah, Sarawak dan Singapura.
Persetujuan telah diperolehi untuk menubuhkan Malaysia pada 31 Ogos, 1963.
Bagaimanapun, penubuhan Malaysia yang dirancang pada tarikh tersebut terpaksa ditangguhkan kerana laporan Setiausaha PBB hanya dapat disiapkan pada 14 September.
Malaysia akhirnya diisytiharkan pada 16 September 1963.
16 SEPTEMBER, 1963
Upacara pengisytiharan Malaysia telah diadakan di Stadium Merdeka, Kuala Lumpur pada 16 September, 1963.
Upacara gemilang itu telah dihadiri Yang di-Pertuan Agong, Raja-Raja Melayu, Gabenor Pulau Pinang, Melaka, Singapura, Sarawak dan Sabah.
Upacara juga dihadiri anggota kabinet, diplomat asing di Kuala Lumpur serta jemputan khas.
Pengisytiharan penubuhan Malaysia telah dibacakan Perdana Menteri Tunku Abdul Rahman Putra di hadapan lebih kurang 30,000 rakyat Malaysia yang turut meraikan hari bersejarah tersebut.
Tunku kemudiannya melaungkan 'Merdeka' sebanyak tujuh kali diselang seli laungan rakyat yang hadir.
Upacara diakhiri dengan bacaan doa selamat oleh Mufti Negeri Sembilan Ahmad Mohammad Said.
Hari Malaysia merupakan cuti am di negeri Sabah sempena hari keputeraan Yang Di-Pertua Negeri.
Walaupun pada awalnya Hari Malaysia bukan merupakan cuti am di Sarawak dan Semenanjung Malaysia, namun mulai 2010, Hari Malaysia juga merupakan cuti am di semua negeri di Malaysia.
Sambutan 50 tahun Hari Malaysia hanya diadakan di Padang Merdeka, Kuching, Sarawak pada 16 September, 2013.